Knap staaltje

Het diepgravende werk van de journalisten uit de film ‘All the Presidents Men’ is het schoolvoorbeeld van goede onderzoeksjournalistiek. In deze film brengen de journalisten Bob Woodward en Carl Bernstein duistere zaken aan het licht, die uiteindelijk leiden tot het aftreden van toenmalig president Nixon, door betrokkenheid bij het Watergate schandaal.

Woodward en Bernstein leken eindeloos geduld te hebben in hun onderzoek naar de waarheid, toen meer dan 30 jaar geleden. Deze journalisten deden al hun werk op een typemachine, met een ouderwetse draaitelefoon en telefoonboeken van het hele land. Van mobiele telefoons en internet hadden ze toen waarschijnlijk nog nooit gehoord.

De Nederlandse Vereniging voor Onderzoeksjournalistiek bestaat sinds 2002. Zij onderscheiden drie soorten onderzoeksjournalistiek. Als eerste noemen zij ‘schandalen blootleggen’. Ten tweede praten ze over de ‘toetsing van functioneren van overheid en andere organisaties’. Het ‘signaleren van culturele, economische en politieke trends, gericht op het opsporen van veranderingen in de samenleving’ wordt als derde soort onderzoeksjournalistiek genoemd. Tegenwoordig willen onderzoeksjournalisten in deze drukke, snelle tijden in ieder geval één van die soorten onderzoeksjournalist zijn. Maar het zou tegenwoordig met het internet en mobiele telefoons gemakkelijker moeten zijn om dieper en sneller te graven. Waarom is het dan zo dat scoops van zo’n enorme grootte weinig meer lijken voor te komen? Is dat misschien het journalistieke klimaat dat zo is veranderd? Of is dat de mentaliteit van journalisten? Misschien komt dit juist door alle vernieuwingen als het internet. Al onze levens liggen op straat en zijn ergens op het internet of USB-sticks te vinden, zelfs het liefdesleven van de president van Amerika. Wellicht denkt iedereen daarom nu wel twee keer na voor het begaan van zulke misdaden als Nixon en zijn mannen jaren daarvoor begingen.

Dit schrijvende op mijn laptop, met mijn mobiele telefoon in mijn zak kan ik eerlijk zeggen dat ik niet weet hoe ik in vroeger tijden zou hebben geopereerd als onderzoeksjournalist. Zou ik mezelf net als Woodward en Bernstein ook zo hebben vastgebeten in een onduidelijk en richtingloos verhaal? Zou ik dagenlang in de bibliotheek kaartjes doorspitten om te weten wie welk boek heeft geleend? Zou ik tientallen deuren in mijn gezicht dicht laten smijten? Woodward en Bernstein hebben met hun verhaal in ieder geval een knap staaltje onderzoeksjournalistiek geleverd: ze horen volgens mij door hun Watergate scoop bij alle drie de soorten onderzoeksjournalisten thuis. En dat met een typemachine en een draaitelefoon.